Олоной Багша

 

Буряад Уласай  үндэһэтэнэй лицей- интернадта маанадаараа суг хамта ажаллаһан, багшалһан, мүнөө наһанайнгаа амаралтада гаранхай, 80 жэлэйнгээ дабаан дээрэ ябаһан Юрий Александрович Степановай намтар тухай олоной һонорто дуулгаха хүсэлэнтэйбди.

Степанов Юрий Александрович 1940 ондо Эрхүү можын Нүхэдэй аймагай Хамхаар нютагта түрэһэн намтартай. Юрий Александрович аяар холын 1959-1962 онуудта сэрэгэй албанда ябажа ерээд, Ангарскын электролизно-химическэ комбинадта, Улаан-Үдын хирпиисын заводто ажалайнгаа намтар эхилһэн түүхэтэй. 1975 ондо Буряадай гүрэнэй багшын дээдэ  һургуули амжалтатайгаар дүүргээд,  тэрэ сагтаашье мэдээжэ болонхой Республикын буряад 1-дэхи интернат-һургуулида бэе тамирай багшаар томилогдоо һэн .

Тэрэ гэһэн сагһаа хойшо Юрий Александровичай хуби заяан манай  һургуулитай  тон нягта холбоотой. Хүндэтэй энэ багшада эрдэмэймнай гуламта “түрэл гэрыньшье” байгаа гэхэдэ алдуу болохогүй гэжэ һанахаар. Энэ һургуулида хүдэлхэ үеһөө эхилжэ, хүбүүд басагадые бэеын тамирай талаар зоригтой бэрхээр хүмүүжүүлжэ, тэдэнтэеэ хамта республикыншье, можонууд хоорондыншье дэргэдэ үнгэргэгдэдэг бэе тамирай ямаршье тэмсээндэ, мүрысөөнүүдтэ, наадануудта хабаадахадаа, (илангаяа “Зарница”) хэдэн олон жэлнүүдтэ һубаряад, түрүүшын һууринуудһаа буудаггүй һэн.

 Юрий Степановичай ударидалга доро һургуулиимнай  дэргэдэ “Тамир” гэһэн сэрэгэй-патриотическа клуб байгуулагдажа, тэндээ ахамад классуудай хүбүүдые буугаар буудаха, харайха, компасоор ой модон соогуур гүйхэ, бэеэ һорижо татажа һураха – эдэ бүгэдэ эрэ боложо ябаха хүнүүдтэ, хүбүүдтэ, эгээл хэрэгтэй оньһыень танюулдаг, мэдүүлдэг, ерээдүй байдалдань һуралсалайшье, ажабайдалайшье талаар нилээд олон юумэ шэмхэ шэмхээр ойлгуулжа үгэдэг мэдээжэ багша-хүтэлэгшэ мүн.

Республика соогоо жэл бүхэндэ үнгэргэгдэдэг залуушуулай албанай урдахи бэлэдхэлэй спартакидада бэлигтэй багшын ударидалга доро һургуулидаа һайн һорилго гараһан хүбүүд (19 дахин!!!) һубаряад  онсо шалгаржа, түрүүшын һууринуудые эзэлжэ, эрдэмэйнгээ гуламтые холо ойгуур үшөө мэдээжэ болгохоһоо гадуур, үшөө дахин ёһотойл сэрэгшэ-багша ябаһанаа гэршэлээ.

2009 ондо Рязань хотодо үнгэрһэн Бүхэроссиин эдир патриодуудай “Равнение на Победу” гэһэн  слёдто манай “Тамир” клубайхид Буряад Республикаяа түлөөлжэ, бэлигтэй багшынгаа ударидалга доро энэ ехэ тэмсээндэ мүн лэ шалгаран, түрүүшын һуури эзэлжэ, Буряад ороноо, түрэл һургуулияа үндэр дээрэ үргөө.

 Эдэ бүгэдэдэ һураһан манай хүбүүд, һургуулиингаа һүүлээр Эхэ оронойнгоо зүүн захаһаа эхилээд, баруун зүг хүрэтэр сэрэгэй - сагдаанарай, медицинскэ, танково, дотоодын хэрэгүүдэй албанай, хилэ хаагшадай олон тоото дээдэ һургуулинуудые түгэсэжэ, сэрэгэйнгээ албата ажалайнгаа уялга дүүргэһээр, һургуулияа, багшаяа холо ойгуур суурхуулһаар лэ ябадаг зандаа.

Мүнөө манай һургуули дүүргэһэн хүбүүдэй - офицернүүд болон курсантнигуудай тоо жараад шахуу болонхой.

Эндэ зарим тэды дүүргэгшэ хүбүүдэй багшадаа зорюулһан дурсалгануудые дурадхахам:

Баир Цыбанов: Манай багша Юрий Александрович олондо мэдээжэ, дүршэл ехэтэй, суута багша. Багаһаа хойшо би өөрыгөө сэрэгтэй холбоотойгоор харагша һэм. Тиигэжэ энэ багшын ударидалга доро “Тамир” гэжэ нэрэтэй сэрэгэй клуб манай һургуулиин дэргэдэ хүдэлдэг гэжэ дуулахадаа, би аргагүй ехээр баярлаа һэм.
7-дохи класста һуража ябахадаа, суута багшатаяа танилсааб. Энэ клубта шэлэн абалгада манай һургуулиин аяар 30-аад хүбүүд хаба шадалаа туршаабди. Эдээн сооһоо оройдоол 10 хүбүүд шэлэгдэжэ, табан жэлэй туршада би эдэнэйнгээ  командираар ябаха золтой байшооб. Энэ клубта ябахадаа, сэрэгэй албанай һургуулиин бүхы эхин шатануудтайнь танилсажа эхилээ һэмди. Хотын, Железнодорожно аймагай, республика дотор миин лэ юрэ шангай һуури эзэлхэ бэшэ, харин заатагүй 1-дэхи! (түрүүшын!!!) һуури эзэлхэ гэһэн зорилго багшамнай урдаа табидаг һэн.

Мүрысөөндэ хабаадагша бидэнэртэ алдуу гаргажархихёоб гэһэн харюу багшада хэлэхэ ёһогүй гэхэ гү, али иимэ үгэ хэлэгдэхэ эрхэгүй, тархидаа энээниие оруулха эрхэгүй  ябагша һэмди. Калашниковай автомат суглуулхаһаа эхилээд, бэеэ татаха, хажуугаарнь эрхим һайн һураха, Эхэ оронойнгоо түүхэ тордиһогүй һайнаар мэдэхэ гээшэ Юрий Александровичай түбхын түрүүнэй эрилтэ байгша һэн. 2017 ондо Москва хото үнгэргэгдэһэн Бүхэроссиин мүрысөөндэ хубиин тоосоогоор илалта туйлажа ерээ һэм. Энэ хадаа минии эгээл ехэ амжалта, һургуулиингаа “Тамир”клубые түлөөлжэ ябаһан намда аргагүй ехэ зосоомни омогорхол түрүүлээ.  Тиимэһээ би Багшадаа үритэйл зандаа үлэнхэйб гэжэ хододоо һанажа ябагшаб. Багшаяа алдарта ойгоорнь, 80 жэлээрнь үнэн зүрхэнһөө амаршалаад, ута наһатай, удаан жаргалтай ябахыень хүсэнэб.

Максар Содбоев: Багшаяа би ехэ тэсэмгэй, бүхы юумые хуу даажа шадаха хүн гэжэ һанажа ябадагби. Тэрэнэй эдэл шанар шэнжэнүүд Багшымнай иимэ бэрхэ хүтэлэгшэ болгоо. Жэлһээ жэлдэ хүбүүдые шэлэн  һэлгэжэ, иимэ үндэр амжалта туйлаха гээшэ багшын лэ бэлиг талаан болоно. 

Юрий Александровичай үгэһэн хэшээлнүүдэй һайгаар  би олон юумэ мэдэхэ боложо, мүнөө Москвагай Авиационно дээдэ һургуулиин сэрэгэй кафедрада һуража ябанаб.  Ажалайнь тон зэбсэгынь юун байгааб гэхэдэ, юушье хэжэ байхадаа, болзорто саг соонь багшадаа ерэжэ, тир соо болохо һорилгонуудаа дээдын хэмжээндэ хүргэжэ шадахаар өөрыгөө мүлихэш.

Юрий Александрович һурагшадта бултанда жэшээ байгша һэн. Хэрбээ зарим багшанарай урда ямар нэгэн тоомоо таһаралгын алдуу гаргаа һаа, энэ багшын урда өөрынгөө эдэ дутуу дундануудые харуулжа болохогүй гээшые багаһаа мэдэгшэ һэмди.   

Алдарта ойгоортнай амаршалнаб! Маанадта хэлэһэн үгэнүүдыетнай хододоо һайнаар хадуун наһан соогоо ябахабди, зарим энеээдэтэйшье ушарнуудаа хүхилдэн һанаха саг ерэдэг. Би Танһаа ажабайдалай аргагүй ехэ юумэ бэедээ шэнгээн абааб. Нюдэндөө галтай зандаа, элүүр энхэ байгыт даа!

Цырен Дондупов: Юрий Александрович — агууехэ хүн!

Бага ангиин ябахадаа, бэеэ һорижо байһан үхибүүдые хараад: “Эдэ хэд гээшэб?- гэжэ асууһамни: “Эдэшни залуушуулай албанай урдахи бэлэдхэлэй спартакидада бэлдэжэ байһан хүбүүд гээшэ. Багшань- Юрий Александрович!-гэжэ хэлээ һэн.  

5-дахи класста ороод байхадаа, линейкэ дээрэ үнөөхил багшын хүбүүд ээлжээтэ тэмсээнһээ бусанхай, гансал 1-дэхи һууриин үргэмжэлэлнүүдые һубаряад абажа байһыень мартадаггүйб. Тэрээнһээ хойшо энэл клубта орохо ёһотойб гэһэн зорилго урдаа табяа һэм.

8-дахи класста “Зарница” нааданда оролсожо, аймаг соогоо түрүүшын һуури эзэлээ һэмди. Республика дотор үнгэргэгдэхэ тэмсээндэ намайе абажархихадань, би ямараар хүхеэ һэмбиб, наһан соогоо мартахагүйб! Үнөөхил 1-дэхи һуури эзэлжэ, олон дүтын нүхэдтэй болоо һэм.

10-дахи класста Бүхэроссиин мүрысөөн Тула хотодо үнгэрхэ байгаа. Бидэ Сибириин федеральна тойрогто түрүүшын һуури эзэлһэн хадаа, энэ хото ошохо аргада хүртэжэ, 54 регионууд дотор 9-дэхи һуури абажа ерээ һэмди.

Олон шабинар багшаяа дулаахан үгэнүүдээр дурсан ябадаг. Тиимэһээ минии хуби заяанда Юрий Александрович горитой хубитаяа оруулаа.

80 наһанайтнай ойн баяраар! 

Алдар Батуев: Ойн баяраартнай,  Юрий Александрович!

Тан шэнги хододоо хүнүүдтэ туһа хүргэхэ, ажалдаа бүхы наһаа зорюулха хүнүүд үсөөн байдаг.

Холын хараа бодолтой, эрилтэ ехэтэй таниие хүсэхэ хүн үгы! Минии хуби заяанда үгэһэн заабаринуудтнай сэгнэшэгүй! Би Таниие сэгнэдэгби, талархалаа мэдүүлнэб! 500 дахин баярлаа!

Хүндэлэн үлэгшэ: “боцман” Алдар Батуев

Даши Цыденов: Алтан ойгоортнай амаршалнаб! Минии хуби заяанда сэгнэшэгүй хубитаяа оруулаат. Би мүнөө Россиин МЧС-эй хүдэлмэрилэгшэн болонхойб. Танай үгэһэн дүршэлэйтнай нэгэ хубихан намда ехэ туһа, түлхисэ боложо үгөө. 

 Һургуулида хүбүүдые шэлэн абалгын болоходо, би орожо шадаагүй һэм. Тэрэнэй һүүлээр тэдэ хүбүүдээ һажаажа, бэеэ шангаар һорижо, гансаараа бүхы юумэндэ һурааб. 10-дахи класста намда энэ команда руу орохо үшөө нэгэ арга боломжо үгөө һэнта. Би өөрыгөө тон һайнаар харуулжа шадааб. Тиигэжэ би командын гэшүүн боложо, тантай бүри дүтэ танилсаха азатай байшооб. Таниие хододоо жэшээ болгон табижа ябдаг һэм. Ажалдаа эрилтэ ехэтэйгээр хандадагыетнай тон һайнаар хадуужа абааб. Баяраа Тандаа мэдүүлнэб! Россидаа алба хаанаб!!!

Дандар Жамбалов: Юрий Александрович залуу хүүбүүдтэ юунэй хэрэгтэй байһыень хуу мэдэдэг, соо харадаг.  Бидэ багшаяа хододоо хүндэлэн ябадагбди. Бүхы юумэнтнай бүгэдэ һайн байг лэ даа!

Амаршалагша: 2016 ондо дүүргэгшэ хүбүүд басагад.

Валерия Ендонова:Юрий Александрович манай һургуулиин үхибүүд соо эгээл хүндэтэй, ЕХЭ ҮЗЭГӨӨР бэшэгдэхэ ХҮН. 7-дохи класста “Зарница”нааданда хабаадахаа ерэхэмни, тир соо аргагүй аалин байдал тогтонхой, олон үгэгүй, шанга хоолойтой Юрий Александрович байгаа. Тиихэдэ би аргагүй ехээр айһанаа мартадаггүйб. Тииһээр дадажа, сэрэй һургуулиин олон юумэндэ һуража эхилээб. Юушье мэдэхэгүй, үшөөл “түүхэй” ябаһан бидэнэр булта шанга журамда һураһанаа мартадаггүйб. Мүнөөшье дахинаа һургуулияа эрьеэд, үнгэрһэн үхибүүн наһаяа һанадаг һаа гэжэ бодогдодог.  Юрий Александрович  Баирма Дагдановна олон һурагшадай жэшээ боложо ябадаг һэн. Би хоюуландань заалгаха азатай байһандаа баяртай ябадагби. Өөрөө ошожо амаршалжа шадахагүй дээрэһээ халагланаб.

"Хүндэтэ Юрий Александрович Баирма Дагдановна хоер! Баяраа мэдүүлнэб Та хоёртоо! Элүүр энхэ бэетэй, зол жаргалтай хоюулаа алхалыт даа!

Багшамнай гүрэн түрынгөө зүгһөө олон тоото грамотануудта хүртэнхэй. Багшын зүрхэндэ Россиин Оборонын сайд ябаһан Анатолий Сердюковай, мүн тиихэдэ мүнөө үеын сайд Сергей Шойгугай гар табилгатай Хүндэлэлэй Грамотанууд эгээл дүтөөр һанагдадаг. Энээнэй хажуугаар “Буряад Республикын габьяата багша”, “Росиин патриот” гэһэн медаляар, “Буряад Республикын болбосоролой хүгжэлтэдэ горитой хубитаяа оруулһанай түлөө” гэһэн медаляар мүн лэ шагнагдаа. 2009 ондо “Педагогическая элита” гэһэн республикын багшанарай мүрысөөндэ лауреадай нэрэ зэргэдэ хүртөө.

Хүндэтэ Юрий Александрович!

Гэрээр дүүрэн аша зээнэрээ тойруулан,

Гал гуламтаяа нарин сэбэрээр сахин,

Наран мэтэ найман тээшээ туяаран,

Нам түбшэн, амгалан тайбан ажаһуухатнай болтогой!

 

Цырендолгор Бадмацыренова, багша